تاریخچه مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد در سال ۸۲۱ هجری قمری (۱۴۱۸ میلادی) به دستور گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری، ساخته شد. گوهرشاد بیگم که از زنان نیکوکار و فرهنگ‌دوست زمان خود بود که به همین دلیل تصمیم گرفت این مسجد را به عنوان یک مرکز عبادی و فرهنگی در کنار حرم مطهر امام رضا (ع) بنا کند. ساخت این مسجد به معمار معروف دوره تیموری، قوام‌الدین شیرازی، واگذار شد و او با بهره‌گیری از هنر و فناوری‌های معماری زمان خود، یکی از زیباترین مساجد جهان اسلام با هنر ایرانی – اسلامی و یکی از دیدنی های شهر مشهد را به شکل هنرمندانه ای ساخت.
وقایع تاریخی مرتبط با مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد در طول تاریخ به دلیل آموزش و تفکری که آنجا پرورش یافته، شاهد وقایع و رویدادهای مهمی بوده است که هر کدام از آنها تأثیرات عمیقی بر این سازه جذاب و همچنین منطقه مشهد داشته‌اند. برخی از این وقایع عبارتند از:
- شورش گوهرشاد در دوران پهلوی: یکی از وقایع مهم تاریخی مرتبط با مسجد گوهرشاد، ایستادگی اهالی این مسجد در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی (۱۹۳۵ میلادی) است. این قیام و ایستادگی به دلیل اعتراض مردم به سیاست‌های مذهبی رضا شاه پهلوی به ویژه اجباری نمودن کشف حجاب زنان رخ داد. در این قیام، مردم مشهد به مسجد گوهرشاد پناه بردند و در نهایت نیروهای دولتی با حمله به مسجد و سرکوب معترضان، این اعتراض را به پایان رساندند.
- مرمت و بازسازی مسجد: در طول قرون مختلف، مسجد گوهرشاد بارها دچار آسیب‌های طبیعی و انسانی شده و نیاز به مرمت و بازسازی داشته است. یکی از مهم‌ترین دوره‌های مرمت و بازسازی این مسجد در دوران صفویه و قاجاریه صورت گرفت که طی آن بخش‌های مختلف مسجد از جمله گنبد و مناره‌ها بازسازی و تزئینات هنری مانند: دیوار نویسی، آینه نگاری، تزئین با لوستر و… اضافه شدند.
معماری مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد یکی از شاهکارهای معماری ایرانی-اسلامی است که با داشتن طراحی زیبا و تزئینات هنری برجسته و خلاقانه، به عنوان یکی از نمادهای هنر و فرهنگ ایرانی شناخته می‌شود. این مسجد دارای ویژگی‌های معماری منحصر به فردی است که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:
- گنبد و مناره‌ها: گنبد مسجد گوهرشاد با ارتفاع حدود ۴۱ متر و قطر ۱۵ متر یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین گنبدهای مساجد ایران است. این گنبد با کاشی‌های فیروزه‌ای و تزئینات هندسی زیبا پوشیده شده و جلوه‌ای خاص به مسجد می‌بخشد. مسجد گوهرشاد همچنین دارای دو مناره بلند است که هر کدام با ارتفاع حدود ۴۳ متر، به شکوه و زیبایی بنا افزوده‌اند.( در عکس های هوایی از حرم مطهر این گنبد و مناره همواره جلوه ای ویژه داشته اند.)
- صحن و ایوان‌ها: مسجد گوهرشاد دارای یک صحن بزرگ و چهار ایوان است که هر کدام با کاشی‌کاری‌ها و تزئینات هنری، رنگ آمیزی، کاشی کاری و… بی‌نظیری تزئین شده‌اند. ایوان جنوبی که به ایوان مقصوره معروف است، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ایوان مسجد محسوب می‌شود. این ایوان با داشتن محراب زیبا و منبر معروف، مکان اصلی برگزاری نماز جماعت و مراسم‌های مذهبی است.
- شبستان‌ها: مسجد گوهرشاد دارای چندین شبستان بزرگ و کوچک است که هر کدام با تزئینات هندسی و خطاطی‌های زیبا آراسته شده‌اند. شبستان اصلی مسجد با داشتن سقف‌های بلند و ستون‌های بزرگ، فضایی دلپذیر و معنوی برای عبادت، تفکر و حتی استراحت کوتاه مدت برای زائرین فراهم می‌کند.
- کاشی‌کاری‌ها و تزئینات هنری: یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های معماری مسجد گوهرشاد، کاشی‌کاری‌ها و تزئینات هنری آن است. این کاشی‌کاری‌ها با استفاده از رنگ‌های فیروزه‌ای، لاجوردی و طلایی و با طرح‌های هندسی و گل‌وبوته‌های زیبا، جلوه‌ای عرفانی و معنوی خاصی به مسجد بخشیده‌اند. همچنین در بخش‌های مختلف مسجد، کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق وجود دارد که آیات قرآن و اشعار فارسی را به نمایش می‌گذارد.
- معماری ایرانی-اسلامی: مسجد گوهرشاد با داشتن معماری ایرانی-اسلامی، یکی از نمونه‌های بارز تلفیق هنر و فرهنگ ایرانی با اصول و مفاهیم معماری اسلامی است که میتوان آن را در دانشگاه ها برای آموزش به دانشجویان تدریس نمود. این مسجد با بهره‌گیری از عناصر معماری ایرانی همچون طاق‌ها، گنبدها و مناره‌ها و تزئینات هنری اسلامی، به عنوان یک شاهکار بی‌نظیر معماری شناخته می‌شود.
اهمیت فرهنگی و مذهبی مسجد گوهرشاد
مسجد گوهرشاد نه تنها به عنوان یک اثر هنری و تاریخی با ارزش شناخته می‌شود، بلکه به عنوان یک مکان عبادی و فرهنگی مهم نیز مورد توجه قرار دارد. این مسجد سالانه میزبان هزاران زائر و گردشگر از سراسر ایران و جهان است که برای عبادت، تفکر و بازدید از این بنای زیبا به مشهد سفر می‌کنند.مسجد گوهرشاد همچنین به عنوان یک مرکز فرهنگی و آموزشی نیز فعالیت می‌کند. در این مسجد کلاس‌ها و دوره‌های مختلف قرآنی، حدیث‌شناسی و علوم اسلامی برگزار می‌شود که به تربیت و آموزش نسل‌های جوان کمک می‌کند. همچنین مراسم‌ها و مناسبت‌های مذهبی مختلف همچون نماز جماعت، دعاها و مراسم‌های مذهبی در این مسجد برگزار می‌شود که به تقویت ایمان و معنویت مردم کمک می‌کند.
نکات مهم برای بازدید از مسجد گوهرشاد
- احترام به مقدسات: مسجد گوهرشاد یک مکان مقدس و عبادی است، بنابراین پیشنهاد می‌شود در هنگام بازدید از این مسجد، به مقدسات و آداب مذهبی احترام بگذارید.
- لباس مناسب: با توجه به مکان مذهبی بودن مسجد گوهرشاد، پیشنهاد می‌شود لباس‌های مناسب و متعارف بپوشید.
- عکاسی: عکاسی در بیشتر بخش‌های مسجد گوهرشاد مجاز است، اما قبل از عکاسی بهتر است از مسئولین مسجد اجازه بگیرید.
- ساعات بازدید: مسجد گوهرشاد به طور معمول در ساعات مختلف روز باز است، اما پیشنهاد می‌شود قبل از بازدید، از ساعات دقیق بازدید مطلع شوید.
مطلب پیشنهادی: حرم امام رضا (ع): نگاهی به تمام دیدنی‌های حرم رضوی
جمع بندی
مسجد گوهرشاد نه تنها به عنوان یک اثر هنری و تاریخی با ارزش شناخته می‌شود، بلکه به عنوان یک مکان عبادی و فرهنگی مهم نیز مورد توجه قرار دارد. این مسجد سالانه میزبان هزاران زائر و گردشگر از سراسر ایران و جهان است که برای عبادت، تفکر و بازدید از این بنای زیبا به مشهد سفر می‌کنند.مسجد گوهرشاد همچنین به عنوان یک مرکز فرهنگی و آموزشی نیز فعالیت می‌کند. در این مسجد کلاس‌ها و دوره‌های مختلف قرآنی، حدیث‌شناسی و علوم اسلامی برگزار می‌شود که به تربیت و آموزش نسل‌های جوان کمک می‌کند. همچنین مراسم‌ها و مناسبت‌های مذهبی مختلف همچون نماز جماعت، دعاها و مراسم‌های مذهبی در این مسجد برگزار می‌شود که به تقویت ایمان و معنویت مردم کمک می‌کند.
سوالات شما
مسجد گوهرشاد توسط چه کسی و در چه زمانی ساخته شد؟
مسجد گوهرشاد در مشهد، ایران و در کنار حرم مطهر امام رضا (ع) واقع شده است.
مسجد گوهرشاد توسط چه کسی و در چه زمانی ساخته شد؟
این مسجد توسط گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ تیموری، در سال ۸۲۱ هجری قمری (۱۴۱۸ میلادی) ساخته شد.
مسجد گوهرشاد به چه سبک معماری معروف است؟
این مسجد به معماری تیموری معروف است و دارای کاشی‌کاری‌های زیبا، ایوان‌های بزرگ و گنبدهای شگفت‌انگیز است.
